Kancelaria Adwokacka Adwokat Dorota Paździora » Odpowiedzialność za długi współmałżonka wobec kontrahentów, Urzędu Skarbowego i ZUS.

W kwestii związanej z odpowiedzialnością za długi zaciągnięte przez współmałżonka największe znaczenie ma istnienie wspólnoty majątkowej małżeńskiej. Powstaje ona w momencie ślubu i oznacza, że od tego momentu wszystko kupione i zgromadzone w trakcie jego trwania jest wspólną własnością obojga małżonków. Dotyczy to zakupionych przedmiotów, nieruchomości, zgromadzonych środków – w tym pochodzących z wynagrodzenia, dochodów z majątku wspólnego, a także z majątku osobistego, pracowniczego funduszu emerytalnego i środków znajdujących się na kontach bankowych. Tylko niewiele przedmiotów stanowi tzw. majątek osobisty – odnosi się to głównie do tego, co zostało nabyte przed zawarciem małżeństwa (i ustanowieniem wspólnoty), a także co zostało odziedziczone. Dotyczy to także rzeczy służących zaspokajaniu osobistych potrzeb jednego z małżonków.

Co w przypadku długów zaciągniętych w trakcie związku małżeńskiego? Największe znaczenie dla ich statusu prawnego ma moment powstania zobowiązania oraz fakt istnienia wspólnoty majątkowej. W większości przypadków za długi powstałe w trakcie trwania małżeństwa odpowiada oboje małżonków i ewentualny rozwód niczego tutaj nie zmienia. Oczywiście nie oznacza to, że za każdy dług powstały podczas trwania małżeństwa będzie w pełni odpowiadać małżonek, który tego długu nie zaciągnął, w tym także swoim majątkiem osobistym. Nie zawsze również musi ponosić odpowiedzialność za długi byłego współmałżonka. W jakich sytuacjach może okazać się, że nie będziemy spłacać zobowiązań?

Często dochodzi do sytuacji, w których małżonek decyduje się na zaciągnięcie zobowiązania bez informowania drugiej strony o długu. Często właśnie podczas rozprawy rozwodowej i podziału majątku okazuje się, że partner przez dłuższy czas ukrywał swój dług. Na szczęście, zgodnie z art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wierzyciel może domagać się spłaty zobowiązania z majątku wspólnego małżonków tylko wtedy, gdy drugi małżonek udzielił zgody na jego zaciągnięcie. W przeciwnym razie wyłącznie osoba, której udzielono kredytu jest odpowiedzialna za jego spłatę – a wierzyciel ma prawa do jej majątku osobistego (może więc sięgnąć po jego wynagrodzenie za pracę, dochody z innej działalności zarobkowej czy korzyści z praw autorskich, praw własności przemysłowej i innych praw jako twórcy). Sięgnięcie po majątek wspólny lub obciążenie zobowiązaniem rozwodzącego się małżonka byłoby możliwe wyłącznie w sytuacji, gdyby udało się potwierdzić, że wiedział on o długu i wyraził zgodę na jego zaciągnięcie. Jednak i od tej zasady są wyjątki – jeśli pieniądze z zobowiązania posłużyły na pokrycie wydatków związanych z życiem codziennym (żywność, rachunki, zakup akcesoriów domowych)
lub na związaną z pracą współmałżonka działalnością – a więc służyły również zaspokojeniu jego potrzeb, to oboje małżonków odpowiadają za ich spłatę majątkiem wspólnym. Powyższe sytuacje dotyczą kontrahentów. Natomiast inaczej ma się sprawa wobec ZUS i US.

Zgodnie z art. 26 Ordynacji podatkowej (OP) podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Ta sama zasada odnosi się do odpowiedzialności za zobowiązania wobec ZUS. Co to oznacza dla osób pozostających w związkach małżeńskich? W większości małżeństw obowiązuje wspólność majątkowa. Wówczas odpowiedzialność za zaległości wobec US i ZUS obejmuje: majątek osobisty podatnika, majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Wynika to z art. 29 OP. Odpowiedzialność nie obejmuje natomiast co do zasady majątku osobistego małżonka podatnika. Dla odpowiedzialności z majątku wspólnego nie ma znaczenia to, czy małżonek podatnika zgodził się na czynności, z której wynika obowiązek zapłaty podatku lub składek ZUS. Taka zgoda ma znaczenie w przypadku zobowiązań wobec kontrahentów (z zawartych umów), ale nie w przypadku zobowiązań wobec US i ZUS. Skutki odpowiedzialności za zobowiązanie wobec US lub ZUS powstałe przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego odnoszą się do zobowiązań wobec US i ZUS powstałych przed uprawomocnieniem się orzeczenia sądu, mimo że w wyniku rozwodu majątek wspólny przestał istnieć (przedmioty majątkowe trafiły z niego do majątków osobistych małżonków), można z niego wyegzekwować zaległości powstałe przed rozwodem. Za zobowiązania odpowiada podatnik swoim majątkiem osobistym.

Zgodnie z art. 29 § 1 OP, dopóki trwa małżeństwo, za długi podatkowe i wobec ZUS odpowiada podatnik całym swoim majątkiem osobistym i całym majątkiem wspólnym małżeńskim. Nie ma tu żadnych dodatkowych warunków, nie jest potrzebna zgoda małżonka podatnika na dokonanie czynności, z którymi związany jest obowiązek zapłaty podatku.

Sytuacja zmienia się po rozwodzie. Ten małżonek, który jest podatnikiem, nadal odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe i wobec ZUS. Chodzi tu zarówno o jego majątek osobisty,
jak i przypadający mu po rozwodzie udział w majątku wspólnym (majątek wspólny jest co do zasady dzielony po połowie).

Natomiast, jak wskazuje art. 110 OP, rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada za długi podatkowe
i wobec ZUS swojego byłego małżonka na następujących zasadach:

tylko za długi sprzed rozwodu – odpowiada tylko za te zaległości podatkowe (i wobec ZUS), które powstały w czasie trwania wspólności majątkowej (czyli przed rozwodem);
odpowiedzialność jest ograniczona kwotowo – tylko do wysokości wartości przypadającego rozwiedzionemu małżonkowi udziału w majątku wspólnym;
wszystkimi składnikami majątku – rozwiedziony małżonek odpowiada całym swoim majątkiem, a nie tylko tymi składnikami majątku, które wchodziły do majątku wspólnego.

W przypadku pytań zapraszam do konsultacji.

Jesteśmy tutaj

Kontakt z nami